Eenzaamheid duikt vroeg of laat op in ieder mensenleven. Het betekent simpelweg dat de mate van verbondenheid met andere mensen, niet voldoende is voor jou. De vraag is: hoe herstel je dat? Tini Schaafstra (76) en Marijke van Duijn (69) ontdekten er meer over in de cursus Creatief Leven.
“Ik durf op dingen af te stappen”
Toen Tini Schaafstra (76) vier jaar geleden haar man verloor, ervaarde ze een grote leegte. Meer zelfkennis en zelfvertrouwen hielpen haar iets tegen die eenzaamheid te doen. ‘Ik mis mijn man nog elke dag, maar ik kan ook weer genieten.’
“Leegte. Zo zou ik eenzaamheid omschrijven. Mijn man was al langere tijd ziek en ik wist dat hij zou overlijden. Toch had ik vooraf nooit kunnen bedenken hoe het zou zijn om alleen te zijn. Ik voelde zo’n grote leegte: in huis, in m’n hoofd, in m’n lijf. Als ik thuiskwam was alles nog precies als toen ik wegging; geen koppie op het aanrecht, geen krantje op de grond… Die leegte vloog me aan. Ik was continu verdrietig en wist niet hoe ik mijn dagen moest invullen. Tegelijk voelde ik me wel gedreven om hieruit te komen. Dus toen ik in de lokale krant een advertentie zag voor de cursus Creatief Leven, besloot ik ervoor te gaan.
Zelfkennis
Met een leuk, gemengd gezelschap kwamen we acht keer bij elkaar. We kregen elke week een creatieve opdracht. Zo maakten we een collage van ons leven en een schilderij van een bijzondere herinnering. Ik heb mezelf echt beter leren kennen in de cursus. Door terug te blikken, zag ik bijvoorbeeld in dat dit de eerste keer was dat ik voor mezelf moest opkomen. Ik ontmoette mijn man toen ik nog maar vijftien was. Van mijn moeders huis ging ik naar mijn mans huis. We kregen kinderen. Het leven liep zoals het van me verwacht werd. En daar was ik ook gelukkig mee. Maar pas na mijn mans overlijden kwam het moment dat ik zélf moest gaan nadenken: wat wil ik met mijn tijd? Hoe geef ik invulling aan mijn leven? Ik snapte nu waarom dat me moeite koste en kon milder zijn voor mezelf.
Wandelclub
Ik ben altijd een rustig persoon geweest, die niet veel op de voorgrond stond. Maar in de cursus oefenden we met het leggen van contact, het innemen van ruimte. Ik ben daardoor gegroeid in zelfvertrouwen. Nu durf ik beter ergens alleen op af te stappen. Ik spit elke week de krant door om te zien of er leuke dingen te doen zijn. Als er een tentoonstelling is ergens, of een koffieochtend, ga ik erheen. Dat zou ik vroeger nooit gedaan hebben! Ik ben bij een wandelclub gegaan en heb aan de cursus een vriendin overgehouden met wie ik er regelmatig op uit ga. Met iemand anders eet ik elke week samen. Daarnaast nodig ik nu geregeld familie of kennissen uit voor het eten. Ik vind het leuk om te koken, zij vinden het fijn om aan te schuiven en het is ook nog eens gezellig.
Schatkistje
De cursus heeft iets in me aangewakkerd en daar ben ik heel dankbaar voor. Aan het einde kregen we een schatkistje mee naar huis, met daarin een briefje waarop we hadden geschreven waar we over een jaar wilden staan. Na een jaar mochten we dat kistje openen om te kijken of het gelukt was. Dat vond ik zo’n prachtig idee! Mijn verlangens zijn grotendeels uitgekomen. Vooral dat ik de vrijheid heb gevonden om ondernemend te zijn en mezelf te uiten. Daardoor heb ik meer contacten opgedaan. Mijn doel om vrijwilligerswerk te gaan doen, is nog niet gelukt. Dat komt ook doordat de artrose in mijn handen is verergerd; dat beperkt me. Ik kan eraan geopereerd worden, maar durf dat nog niet helemaal aan.
Handvaten
Soms steekt de eenzaamheid nog de kop op. Ik vind het moeilijk om in een leeg huis thuis te komen. En een lege agenda zorgt voor onrust. Maar ik heb nu de handvaten om ermee om te gaan. Zo weet ik dat ik een plan moet maken voor mijn dag. Natuurlijk kan je niet elke dag volplannen met leuke dingen, maar het helpt al als ik weet dat ik om 14.00 uur even een boodschap ga doen, of me voorneem een wandeling te maken. Ik denk niet dat ik echt gelukkig kan zijn zonder mijn man, maar het leven is wel een stuk makkelijker nu. Ik kan weer genieten. Vanavond bijvoorbeeld komen mijn schoonzus en zwager eten. Ik ga iets lekkers bedenken om te maken en heb er dan de hele dag zin in!”
“We leerden handige trucjes in sociaal contact”
Als je slechtziend bent, kan je sneller eenzaam raken. Marijke van Duijn (69) zet zich in voor mensen met een beperking en wilde kijken of de cursus Creatief Leven geschikt is voor slechtzienden. Mooie bijkomstigheid: ze had er zelf ook veel aan.
“Als secretaris van het Platform Gehandicaptenbeleid Katwijk draag ik eraan bij dat Katwijk zo leefbaar mogelijk is voor mensen met een beperking. We zorgen bijvoorbeeld dat de buitenruimte veiliger wordt. Maar mensen kunnen ook bij ons aankloppen voor vragen of ondersteuning. Ouderen die een beperking krijgen, hebben eerder de neiging achter de geraniums te gaan zitten. Daardoor ligt eenzaamheid op de loer. Zelf ben ik slechtziend en weet ik uit ervaring dat je met oogproblemen sneller in een isolement komt. Je mist al de korte contacten in het ‘dagelijkse loopje’, zoals op straat of in de supermarkt, omdat je mensen niet goed ziet. En de drempel wordt hoger om er op uit te gaan of mee te doen aan activiteiten. Daarom wilde ik kijken of de cursus Creatief Leven geschikt is voor mensen die slechtziend zijn en eenzaamheid tegen willen gaan.
Patronen
Nu weet ik: ik kan slechtziende mensen met een gerust hart naar deze cursus doorverwijzen. De cursus is laagdrempelig voor mensen met allerlei soorten beperkingen. Voor mijzelf waren de bijeenkomsten gelijk ook erg waardevol. Vooral omdat ik meer inzicht kreeg in mezelf. Zo ben ik niet iemand die makkelijk babbelt; ik laat liever de ander praten. Ik ging patronen herkennen bij mezelf, zoals dat ik me snel terugtrek als een ander veel ruimte inneemt. Of dat ik afhaak bij activiteiten als ik denk dat het voor anderen lastig kan zijn dat ik niet goed zie. Nu denk ik: hop, ik ga gewoon! Ik mag daar ook zijn, ik ben welkom. Als je die drempel een paar keer genomen hebt, wordt het steeds makkelijker.
Creatief
Elke bijeenkomst stond er iets creatiefs op het programma en daar heb ik erg van genoten. Zo hebben we handgel gemaakt, een schilderij en een kaars in een fles. Als je met je handen iets te doen hebt, praat dat ook makkelijker. En het brengt je op ideeën voor nieuwe hobby’s. Door met elkaar bezig te zijn, is het al snel gezellig. Zo merk je dat je het eigenlijk best kan: dat contact met anderen. We leerden daar ook handige trucjes in trouwens, zoals even samenvatten wat een ander gezegd heeft. Of een paar dingen onthouden of opschrijven om een volgende keer op terug te komen. Als dat dan goed uitpakt, geeft dat zelfvertrouwen.
Doorvragen
Een helpend inzicht voor mij was dat ik veel meer door kan vragen. Daar ben ik nu alert op in mijn eigen vriendinnenkring. Ik vraag bijvoorbeeld naar iemands kinderen of kleinkinderen of kom terug op iets wat een vriendin eerder heeft verteld. Het klinkt simpel, maar toch deed ik het eigenlijk nooit. Ik merk dat de relatie zich daardoor echt verdiept. Die ander voelt zich gezien en voor jezelf is het ook fijn, want je bent meer in contact. En dan komen er ook vanzelf wedervragen. Het contact met mijn vriendinnen is sinds de cursus intensiever geworden en daar ben ik blij mee. Want al was of ben ik niet per se eenzaam, ik weet wel dat het risico er is als mijn vrijwilligerswerk straks wegvalt. De cursus heeft me wakker geschud en handvaten gegeven om dat te voorkomen.”
In het magazine Rond uw Zorg en Welzijn #3 2024 vindt u een uitgebreid interview met eenzaamheidsexpert Jeannette Rijks. Zij ontwikkelde ook de cursus Creatief Leven die door specialisten in heel Nederland wordt gegeven. Meer weten? Ga naar eenzaamheid.info.
