Door nieuwe ervaringen op te doen, blijven we ons ontwikkelen. En houden we het verstand scherp. Ook op een zekere leeftijd. Onderneem daarom nieuwe activiteiten. Of kies bewust eens een andere route.
“Het loopt altijd anders dan je denkt”, vertelt Marie-Josee van Tol, adjunct-hoogleraar Neurowetenschappen aan het Universitair Medisch Centrum Groningen. “Ga je naar de supermarkt, moet je omrijden door een wegopbreking. Of je favoriete koffiemerk is op. De buurvrouw vraagt onverwacht naar je gezondheid. Wat vertel je haar over je gekwakkel? We passen ons voortdurend aan de omgeving aan in het alledaagse leven.” Complexe aanpassingen, zoals ingewikkelde taken uitvoeren, iets nieuws leren of andere mensen ontmoeten, houden ons flexibel. De complexiteit kan hem ook in snelheid zitten of in meer taken naast elkaar uitvoeren. “Het zijn handelingen die je niet op de automatische piloot uitvoert, je hebt je aandacht erbij nodig. Je moet een aantal dingen onthouden en het opmerken als het fout gaat. Je lost de fout dan op of je probeert iets anders.”
Laten dat nu net de activiteiten zijn die na pensionering vaak afnemen. “Je sociale rollen op je werk vallen weg. En er wordt minder van je gevraagd. Had je toen voor tienen de administratie al op orde of twee vergaderingen achter de rug, nu heb je rond die tijd net koffiegezet. Het leven gaat langzamer en het aantal uitdagingen waar je voor komt te staan, neemt af.”
Taal leren
Van Tol onderzocht samen met haar collega’s de invloed van complexe uitdagingen op het mentaal functioneren van 11.000 ouderen. Dat functioneren bleek beter bij de groep ouderen die ooit een tweede taal had geleerd én een muziekinstrument bespeelde. De groep die één van de twee deed, scoorde lager, maar wel weer hoger dan deelnemers zonder deze vaardigheden. Iets nieuws leren houdt ons dus scherp. “Een andere taal leren is mentaal jongleren. Je wisselt bij het spreken steeds tussen je eigen, bekende taal en die nieuwe. Met een muziekinstrument leer je noten lezen, naar andere mensen luisteren en je traint het verleggen van je aandacht.”
Beter geheugen
Heeft het zin die vaardigheden op hogere leeftijd nog onder de knie te krijgen? “Jazeker”, zegt Van Tol. Dat onderzocht ze bij 65-plussers die geheugenproblemen ervaarden. Ze leerden drie maanden lang gitaar spelen, waarbij ze iedere twee weken onder begeleiding bij elkaar kwamen. Een andere groep volgde in hetzelfde schema voor het eerst Engelse les. Een derde groep kwam alleen bij elkaar. “Onder de mensen zijn, heeft ook een gunstig uitwerking, dus dat effect sloten we zo voor het onderzoek uit.” Algauw bleek dat het kortetermijngeheugen van de deelnemers aan de muziek -en taalgroep verbeterde. “Denk daarbij aan de aandacht ergens bijhouden en ook nog bewegingen kunnen uitvoeren. Of een telefoonnummer achterstevoren onthouden. Het goede nieuws is dat er geen verschil was tussen de muziek- en taalstudenten. Dus je kunt de activiteit kiezen die je leuk vindt, zolang die maar uitdagend is.
Andere route
We hebben gewoontes nodig om stress binnen de perken te houden, vertelt Van Tol, maar door de dag heen lopen we ook tegen onverwachte situaties aan. En het is goed voor uw mentale vermogens om die op te zoeken. Dat kan ook in het klein. “Neem af en toe een andere route naar het winkelcentrum of ontmoet onbekende mensen. Verstoor je routine, rij ergens heen waar je nog nooit bent geweest. Mogelijk loopt het niet helemaal zoals gepland en dat roept ongemak op. Maar als je problemen vervolgens oplost, dan groeit je zelfvertrouwen. Je weet dat je het kunt en dat verlaagt de drempel om uit je comfortzone te komen.” En vervolgens pakt u ook makkelijker activiteiten op als een nieuwe hobby, baan of vrijwilligerswerk.
Bescherming
Door je te ontwikkelen, blijf je jezelf uitdagen, vertelt Van Tol. “Zo train je je mentale vermogens, waarmee je een cognitieve reserve opbouwt. En die reserve beschermt je tegen de mentale achteruitgang, zoals bij dementie. Je stelt klachten uit, doordat je langer in staat bent die te compenseren. Dus blijf mensen ontmoeten en uitdagende activiteiten ondernemen. Beter iets dan niets en hoe meer hoe beter.”
Meer lezen over het onderzoek of zelf meedoen?
Klik hier.
Ritske is aan de slag als klusser in een internationale setting
Zo werkt Ritske Stap (72) uit Hoofddorp twee dagen per week bij de technische dienst van een hotel. “Ik had het gevoel dat ik na mijn pensionering geleden zat te versloffen. Ik ben graag in beweging.” Daarom loopt hij twee keer in de week vijf kilometer hard. En op vrijdagmorgen speelt hij badminton. Maar Ritske Stap had meer uitdaging nodig. Na een zeemansloopbaan, een leidinggevende functie bij de gemeente Amsterdam en een baan als docent werktuigbouwkunde koos hij voor werk met zijn handen. “Als klusser aan de slag zijn in een internationale omgeving is leuk en uitdagend. Het samenspel met collega’s vind ik leuk. En het is goed voor mijn Engels. Twee dagen in de week ben ik in de weer. Lekker bezig zijn en het contact met (jonge) mensen geeft me veel voldoening.”
Hanneke begon na haar pensioen aan een uitdagende opleiding
Hanneke Schmidt (71) uit Tiel begon aan een tweejarige opleiding spiritualiteit en zingeving toen ze 66 was. Daarna deed ze nog eens twee jaar de richting geestelijke begeleiding. Ze werkte dertig jaar in de zorg. “Ik was idealistisch, wilde het leven van mijn cliënten verbeteren. De opleiding heeft die drijfveer expliciet gemaakt.” Als vrijwilliger adviseert ze ouderen in praktische zaken rond wonen, maar die vertellen haar ook vaak hun levensverhaal. Binnenkort begint ze in een verpleeghuis, waar ze ook een gesprekskring gaat begeleiden. “Daar zie ik naar uit. Ik vind het belangrijk bezig te blijven met iets waar mijn hart ligt, en wat me uitdaagt.”
Als voormalig coördinator van een dagbesteding voor zelfstandig wonende ouderen, weet Hanneke hoe belangrijk het is uitgedaagd te worden. “We moesten de ouderen regelmatig overhalen om één of twee dagen hun huis uit te komen. Maar je zag ze opbloeien als ze er eenmaal waren.” Op de dagbesteding speelden ze niet alleen bingo. “We deden spellen waarbij ze vragen moesten beantwoorden en we gaven geheugentrainingen. Leuke uitdagingen stonden centraal. En ik was altijd weer nieuwsgierig naar hun levensverhalen. Daar spraken ze dan over in een groep, waar ik ook weer van leerde.”
